Moitruong24h - Khảo sát DNA môi trường đang được sử dụng rộng rãi ở Việt Nam là những nỗ lực của các nhà nghiên cứu để tiếp tục tìm kiếm, theo dõi và bảo tồn các loài bò sát cực kỳ nguy cấp. Phương pháp này đã thành công trong việc phát hiện loài kỳ nhông hang hiếm tại Montenegro thông qua dự án được tài trợ bởi Qũy đối tác về các hệ sinh thái trọng yếu (CEPF) về bảo tồn rùa, các loài lưỡng cư và cá.

Theo danh sách đỏ về các loài bị đe dọa tuyệt chủng của IUCN, hiện nay có 2 loài rùa đang sinh sống ở Việt Nam được liệt kê trong 25 loài rùa nguy cấp nhất thế giới, đó là rùa ao Việt (Mauremys annamensis) và rùa hộp Zhou (Cuora zhoui). Có rất ít thông tin về dân số và nơi sinh sống tự nhiên của chúng để có thể hỗ trợ cho các nỗ lực bảo tồn.

Rùa hộp Zhou chưa từng được tìm thấy trong tự nhiên và phạm vi phân bố trong thiên nhiên của chúng cũng chưa hề được biết đến. Các cuộc khảo sát nhằm xác định vị trí các loài này cũng không cho bất kỳ dữ liệu đáng tin cậy nào. Gần đây nhất, vào năm 2008, hai mẫu vật của rùa hộp Zhou được tuyên bố tìm thấy tại Cao Bằng. Trước đó, cuộc nghiên cứu ở hai tỉnh Tuyên Quang và Bắc Cạn đã gợi ý rằng loài này có thể tìm thấy ở vùng đất ngập nước bị cô lập trong khu vực.

Phương pháp Edna ngày càng được sử dụng rộng rãi để khảo sát các loài nguy cấp như rùa ao Việt

Trong khi đó, Rùa ao Việt đặc biệt dễ bị tổn thương do áp lực săn bắn và được giới hạn trong một khu vực nhỏ của miền Trung Việt Nam. Được biết, loài này sống ở vùng đất ngập nước bị phân mảnh và ao liên kết với các sông ở vùng thấp của bảy tỉnh từ Đà Nẵng đến Phú Yên. Sự quý hiếm của các loài cho thấy chúng rất khó để tìm thấy trong tự nhiên.

Phương pháp khảo sát DNA môi trường, còn được gọi là Edna, là một công cụ thú vị để điều tra sự hiện diện của loài trong khu vực quan tâm, đặc biệt là môi trường nước. Sử dụng phân tích DNA của các vi sinh vật lấy từ đất, nước hoặc thậm chí không khí (có thể có thể chứa các chất như phân, chất nhầy, da hay tóc) các nhà nghiên cứu đôi khi có thể xác định một loài cụ thể đã có mặt tại một vị trí quan tâm nào đó.

Phương pháp tiếp cận Edna đã cung cấp tiềm năng để xác nhận sự hiện diện của hai loài rùa quý hiếm trong các hồ, ao, đầm lầy…Kể từ năm 2014, đtìm kiếm rùa hộp Zhou, 120 cuộc điều tra đã được thực hiện ở Quảng Ninh, ngoài hàng trăm bộ sưu tập mẫu khác ở Tuyên Quang và Bắc Cạn. 31 mẫu Edna đến nay đã được phân tích nhưng không cho phát hiện tích cực nào. Nhiều cuộc khảo sát được lên kế hoạch ở các tỉnh phía Bắc, và phân tích DNA cũng đang được tiến hành nhiều hơn. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu ở đây bắt đầu chấp nhận rằng rất có khả năng rùa hộp Zhou đã bị tiêu diệt trong tự nhiên.

Trong khi đó, trong hai năm qua, khoảng 150 Edna mẫu của rùa ao Việt đã được thu thập trong 3 tỉnh, Quảng Nam, Quảng Ngãi và Phú Yên. Khoảng một nửa số mẫu đã được phân tích mà không phát hiện DNA loài. Các nhà nghiên cứu đang hy vọng rằng nửa khác sẽ cung cấp một số gợi ý về nơi mà các loài có thể ở trong vùng đất ngập nước tự nhiên. Ngoài ra, các đội đang làm việc chăm chỉ để tìm thấy bất kỳ dấu vết của hai loài rùa cực kỳ nguy cấp và bảo tồn chúng ở Việt Nam.

Tuyết Chinh/TNMT